34. بررسی اثر بیهوشی اسانس آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss. (Labiatae بر ماهی آزاد دریای خزر (Salmo trutta caspius) و ماهی قزل آلای رنگین کمان پرورشی
(Oncorhynchus mykiss)
نویسندگان: مصطفی شریف روحانی(rohani[at]ifro.ir)، مسعود حقیقی()، حسین عصاییان()، غلامرضا لشتو آقایی().
منبع: مجله علمی شیلات ایران (فارسی) زمستان 1386; 16(4):99-106. (انتشار توسط sid.ir)

خلاصه مقاله:
بررسی حاضر اولین مطالعه در زمینه اثر بیهوشی اسانس آویشن شیرازی بر روی ماهی در دنیا می باشد. در این تحقیق اثر بیهوش کنندگی غلظتهای 50 و 100 قسمت در میلیون (ppm) اسانس آویشن شیرازی (Zataria multiflora) روی ماهی آزاد دریای خزر (Salmo trutta caspius) با میانگین وزنی 4±40 گرم و ماهی قزل آلای رنگین کمان پرورشی (Oncorhynchus mykiss) با میانگین وزنی 2±15 گرم مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی، درجه حرارت آب 16 تا 17 درجه سانتیگراد، اکسیژن محلول 0.2±7 میلی گرم در لیتر و pH=8 بود. میانگین زمان رسیدن به مرحله بیهوشی کامل در غلظت های 50 و 100 قسمت در میلیون چه در ماهی آژاد و چه در ماهی قزل آلا بترتیب 3 و 2 دقیقه بود و میانگین زمان ایجاد تعادل و زمان برگشت از بیهوشی بترتیب 3 و 2 دقیقه بود. در مقایسه بین زمان ایجاد بیهوشی و زمان برگشت از بیهوشی با غلظت های 50ppm و 100ppm در هر دو نوع از ماهی ها، اختلاف معنی دار وجود داشت (P<0.0001).
ماهی های بیهوش شده با غلظت 100ppm پس از انتقال به آب عاری از اسانس آویشن برای مدت زمان 30 دقیقه آرام بودند و نسبت به محرک ضعیف خارجی (لمسی) واکنشی از خود نشان نمی دادند.
در مقایسه میان زمان رسیدن به مرحله بیهوشی و زمان برگشت از بیهوشی با غلظت های مختلف اسانس آویشن، اختلاف معنی داری بین ماهی آزاد و ماهی قزل آلا وجود نداشت (P>0.05).
این تحقیق نشان می دهد که اسانس آویشن شیرازی دارای اثرات بیهوش کنندگی است ولی بدلیل ایجاد عوارض شدید تنفسی غیر قابل برگشت و دفرمه شدن ماهی که مغایر با اخلاق شیلاتی است (مرگ همراه با زجر) بکارگیری آن در مقایسه با دیگر مواد بیهوش کننده موجود توصیه نمی شود و فقط از غلظت 15 تا 20ppm می توان بعنوان آرام بخش جهت کاهش استرس به هنگام هر نوع دستکاری ماهی استفاده نمود.